Małżonek upadłego wie na czym stoi

Zazwyczaj tam, gdzie w ustawie pojawia się fraza mówiąca, że dane przepisy “stosuje się odpowiednio”, tam też pojawiają się wątpliwości. W rzeczywistości bowiem zwrot ten może oznaczać: (a) stosowanie danych przepisów wprost, (b) z modyfikacjami, albo (c) ich niestosowanie.

Nie inaczej było w przypadku odpowiedniego stosowania art. 124 ust. 1 p.u. w tzw. upadłości konsumenckiej. Powołany przepis skutkuje powstaniem między małżonkami rozdzielności majątkowej z dniem ogłoszenia upadłości jednego z nich. Ponadto, co stanowiło dotychczasową kość niezgody w  jego odpowiednim stosowaniu, jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, cały majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości.

Przykładowo zatem, nawet jeżeli źródłem nadmiernego zadłużenia małżonka A były zobowiązania, na które małżonek B nie wyraził zgody to i tak z dniem ogłoszeniem upadłości A cały majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłości. Oznacza to oczywiście jego likwidację, a następnie przeznaczenie uzyskanych kwot na rzecz wierzycieli. Małżonkowi B przysługuje natomiast możliwość zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym małżonka A i dochodzenia w ten sposób należności z tytułu udziału w majątku wspólnym.

Jak stosowano powyższy przepis w upadłości konsumenckiej? Wprost, z modyfikacjami, a może w ogóle nie brano go pod uwagę?

Zazwyczaj stosowano go wprost, ale… niektóre sądy zaczęły na sprawę patrzeć inaczej. Skoro stosujemy przepis odpowiednio, to może jednak cel upadłości konsumenckiej (oddłużenie konsumenta) przemawia za tym, żeby do masy upadłości wszedł jedynie udział upadłego w majątku wspólnym. To stanowisko wzbogacano następnie dodatkowymi argumentami. W ten sposób powstała rozbieżność sądów w orzekaniu.

W efekcie sprawą zajął się Sąd Najwyższy (III CZP 7/19) i to w “siódemkowym” składzie. Ostatecznie przeciął on wątpliwości i w ramach odpowiedzi na zagadnienie prawne wskazał, że w upadłości konsumenckiej należy stosować art. 124 ust. 1 p.u. Jeżeli zatem w chwili ogłoszenia upadłości konsumenckiej małżonka pozostawał on w ustroju wspólności majątkowej, cały majątek wspólny małżonków wchodzi w skład masy upadłości.

W ustnym uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że za takim rozumieniem przepisów stoją m. in.  interesy wierzycieli, literalna wykładnia przepisów, a także intencje ustawodawcy.

Chociaż uchwała SN nie jest korzystna dla małżonka upadłego, to jednak dzięki niej nie tylko wspomniany małżonek wie, w jakiej znajduje się sytuacji w razie ogłoszenia upadłości jego małżonka, ale również praktycy nabyli wiedzę co do tego, jak prawidłowo w opinii SN stosować omawiane przepisy. Jest to bardzo istotne, szczególnie zważywszy na prognozowany wzrost liczby upadłości konsumenckich po wejściu w życie nowelizacji Prawa upadłościowego.