Czy postępowanie sądowe o ustalenie nieważności umowy kredytu może toczyć się po ogłoszeniu upadłości Getin Noble Bank S.A.?

Zagadnienie prawne przedstawione niedawno do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu przez Sąd Apelacyjny w Warszawie (sygn. akt III CZP 5/24) zmierza do rozstrzygnięcia, czy wytoczone przez kredytobiorcę powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytu denominowanego bądź indeksowanego do kursu waluty obcej może toczyć się pomimo ogłoszenia upadłości pozwanego banku-kredytodawcy. Z perspektywy wierzycieli upadłego Getin Noble Bank S.A. problem ten ma obecnie charakter zasadniczy – wielu kredytobiorców upadłego banku pomimo skorzystania z procedury zgłoszenia wierzytelności wciąż liczy równolegle na prawomocne zakończenie sprawy cywilnej o ustalenie nieważności zawartej z tymże bankiem umowy kredytu. W perspektywie kilkudziesięciu tysięcy dokonanych zgłoszeń wierzytelności, prawomocne rozstrzygnięcie kwestii ważności umowy kredytu na gruncie cywilnoprawnym mogłoby bowiem nastąpić jeszcze przed merytoryczną oceną zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a co za tym idzie - wiązałoby syndyka masy upadłości banku. Uprzedzając stanowisko SN, na które przyjdzie nam zapewne jeszcze trochę poczekać, w niniejszym artykule postaramy się przedstawić argumenty świadczące o możliwości i pilnej potrzebie podejmowania przez sądy postępowania o ustalenie nieważności umowy kredytu pomimo upadłości pozwanego kredytodawcy.

W pierwszej kolejności wyjaśnić wypada, że postępowanie upadłościowe banku jest zasadniczo postępowaniem odrębnym i niezależnym względem standardowych postępowań cywilnych wytaczanych przez „frankowiczów”. Jeśli więc w ramach tychże postępowań mogłoby potencjalnie dojść do rozstrzygnięcia tego samego zagadnienia co w postępowaniu upadłościowym (np. Czy konkretny kredytobiorca może domagać się zwrotu wartości nienależnie zapłaconych bankowi rat kredytu?), celowe staje się przesądzenie przez ustawodawcę, któremu z postępowań przysługiwać powinno pierwszeństwo. I tak, w artykule 145 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe zastrzeżono, że postępowanie sądowe w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości, może być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności. Do tego momentu postępowanie sądowe pozostaje zawieszone. Zawieszeniu podlegają także wszystkie inne postępowania cywilne, które dotyczą masy upadłości, z tym, że te niemające za przedmiot wierzytelności, która może zostać objęta zgłoszeniem w postępowaniu upadłościowym banku, powinny zostać na powrót podjęte i toczyć się dalej już z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję syndyka masy upadłości pozwanego banku.

Założenia zawarte w tym krótkim wstępie przenieśmy teraz na płaszczyznę spraw frankowych. Co do zasady w składanych przez kredytobiorców pozwach odnaleźć możemy dwa rodzaje żądań – o zwrot wartości wszystkich nienależnie zapłaconych na rzecz banku spłat oraz o ustalenie nieważności umowy kredytu. Najczęściej występują one wspólnie, tj. powód żąda zarówno ustalenia nieważności umowy, jak i zwrotu niesłusznie uiszczanych rat.

Z kolei zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym banku obejmować już powinno żądanie zapłaty konkretnych kwot. Procedura zgłoszeń prowadzi bowiem w pierwszej kolejności do utworzenia listy wierzytelności, a następnie, w oparciu o tę listę, podziału środków pieniężnych uzyskanych w wyniku spieniężeniu majątku banku pomiędzy uprawnionych wierzycieli, zgodnie z przysługującym im pierwszeństwem i w takiej proporcji, w jakiej pozwalają na to zgromadzone środki. W przypadku frankowicza, zgłoszenie wierzytelności dąży do odzyskania nienależnie dokonanych spłat (choć często ma również na celu potrącenie przysługującej wierzytelności z wierzytelnością banku o zwrot wartości wypłaconego kredytobiorcy kapitału kredytu - szerzej o kwestii potrącenia w ramach zgłoszenia wierzytelności frankowej pisaliśmy TUTAJ). Jego przedmiotem nie może być natomiast żądanie ustalenia nieważności umowy kredytu, gdyż żądania takiego syndyk nie mógłby zaspokoić poprzez wypłatę frankowiczowi oznaczonej kwoty.

Dlatego też, o ile w zakresie żądania zapłaty określonych kwot postępowanie cywilne powinno pozostawać zawieszone od chwili ogłoszenia upadłości banku do momentu wyczerpania trybu dochodzenia należności przewidzianego w prawie upadłościowym, o tyle co do żądania ustalenia nieważności umowy kredytu sprawa sądowa powinna być kontynuowana z udziałem syndyka niezależnie od trwającej procedury upadłościowej. Zaznaczmy przy tym, że o celowości podjęcia postępowania we wspomnianym zakresie świadczy także okoliczność, że to ostatnie żądanie procesowe ma z perspektywy kredytobiorcy charakter szerszy i bardziej doniosły niż tylko dążący do odzyskania nadpłaconych kwot – pozwala bowiem także na przesądzenie o losach kredytu na przyszłość, w tym zwłaszcza o istnieniu obowiązku regularnego spłacania rat kapitałowo-odsetkowych.

Obok możliwości podjęcia i kontynuowania postępowania o ustalenie nieważności umowy kredytu, konsekwentnie za dopuszczalne uznać trzeba także założenie i prowadzenie takiej sprawy już po ogłoszeniu upadłości kredytodawcy. Dodatkowym argumentem przemawiającym za jego zainicjowaniem może być dla kredytobiorcy perspektywa uzyskania zabezpieczenia powództwa w postaci zawieszenia obowiązku spłaty rat kapitałowo-odsetkowych do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o ustalenie nieważności umowy.

Praktyka pokazuje, że obecnie coraz więcej sądów decyduje się na podjęcie zawieszonego uprzednio postępowania w zakresie ustalenia nieważności umowy frankowej. Stąd w sytuacji, w której sąd zwleka z wydaniem postanowienia o podjęciu sprawy, wskazane staje się zasygnalizowanie mu takiej potrzeby za pomocą wniosku o podjęcie postępowania, powołującego się na dotychczasowe poglądy wyrażane w tej kwestii w orzecznictwie i literaturze oraz zawierającego stosowną argumentację z zakresu prawa upadłościowego.

W razie potrzeby uzyskania wsparcia w sporządzeniu odpowiednio umotywowanego wniosku o podjęcie postępowania lub też pozwu o ustalenie nieważności umowy kredytu wraz z wnioskiem o zabezpieczenie, zapraszamy Państwa do kontaktu z naszą Kancelarią pod adresem mailowym: gnb@zimmerman.com.pl

 

Masz pytania?
Skontaktuj się z nami!