Home
Crowdfunding, czyli finansowanie społecznościowe nie zostało dotychczas kompleksowo uregulowane w prawie polskim, a samo pojęcie nie doczekało się jednej definicji. Crowdfunding najogólniej można ująć jako rodzaj społecznej zbiórki prowadzonej za pośrednictwem platform internetowych na rzecz określonego przedsięwzięcia, które charakteryzuje się korzystniejszymi warunkami transakcyjnymi niż ogólnodostępne na rynku, w tym niską barierą wejścia.
Możliwe jest wyróżnienie wielu rodzajów crowdfundingu. W klasycznej formie finansowanie społecznościowe polega na wpłacie środków pieniężnych przy jednoczesnym braku świadczeń w zamian. Tego rodzaju zbiórka polega na wsparciu określonej inicjatywy w oparciu o darowizny. Możliwy jest także wariant odpłatny, gdzie wpłacone środki pieniężne podlegają zwrotowi wraz z odsetkami. Przedsięwzięcie może być także finansowane przez społeczność w oparciu o nagrody. W tym przypadku wsparcie pieniężne zakłada udzielenie świadczeń zwrotnych w postaci towarów lub usług. Podmiot organizujący zbiórkę wskazuje nagrody, które finansujący otrzymają w zamian za wpłatę środków. Wyróżnić można także tzw. crowdfunding udziałowy, który polega na wsparciu finansowym w zamian za udział w przyszłych zyskach lub dochodach przedsiębiorstwa. Co istotne, możliwe jest także zorganizowanie społecznej zbiórki w formie hybrydowej, czyli łączącej więcej niż jeden rodzaj crowdfundingu.
Finansowanie społecznościowe jest najczęściej stosowane jako forma dostępu do alternatywnego źródła kapitału. Celem finansowania społecznościowego może być między innymi wprowadzenie na rynek nowego produktu, usługi, marki, inwestowanie w nowe środki trwałe, dokonanie przejęcia, a także poszukiwanie refinansowania czy pozyskanie środków pieniężnych na spłatę wymagalnych wierzytelności. Praktyce znane są przykłady wykorzystania finansowania społecznościowego do restrukturyzacji zobowiązań dłużnika w restrukturyzacji pozasądowej, czyli bez złożenia wniosku do sądu restrukturyzacyjnego. Dotychczas sukcesem zakończyły się m.in. zbiórki dla przedsiębiorców z branży sportowej.
Rozwiązanie problemów finansowych oraz zawarcie układu (ugody) z wierzycielami możliwe jest poza sądowym postępowaniem restrukturyzacyjnym. Złożenie wniosku restrukturyzacyjnego jest jednak z reguły dużo bardziej korzystne dla dłużnika, a może być korzystne także dla wierzycieli. Zagadnienie szczegółowo reguluje ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity Dz.U. z 2019 r., poz. 243 ze zm., dalej zwana „p.r.”).
Prawo restrukturyzacyjne wyróżnia cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, przy czym każde z nich wykazuje istotną zaletę sądowej restrukturyzacji, która związana jest z ograniczeniem możliwości prowadzenia egzekucji wobec dłużnika. Co do zasady, wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest niedopuszczalne po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, a już wszczęte postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania (z wyjątkiem postępowania o zatwierdzenie układu). Oznacza to możliwość odzyskania płynności, a także uwolnienia środków na bieżącą działalność i rozwój. Istotną wadą są z drugiej strony ograniczenia w zarządzie przedsiębiorstwem. W zależności od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego powoływany jest nadzorca sądowy lub zarządca, który utrzymuje pieczę nad majątkiem dłużnika.
Restrukturyzacja sądowa zmierza do zawarcia układu pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami, którzy głosują nad jego przyjęciem na zgromadzeniu wierzycieli. Zawarcie układu poprzedzają propozycje układowe złożone przez dłużnika lub inne uprawnione podmioty, które określają sposób restrukturyzacji zobowiązań. Artykuł 156 ust. 1 p.r. przykładowo wskazuje, że restrukturyzacja zobowiązań może polegać na odroczeniu terminu wykonania, rozłożeniu spłaty na raty, zmniejszeniu wysokości lub zmianie, zamianie lub uchyleniu prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność. Wskazany przepis dopuszcza także możliwość konwersji wierzytelności na udziały lub akcje, która polega na tym, że wierzytelność osoby trzeciej ulega zamianie na udziały lub akcje dłużnika w zamian za przysługującą wierzytelność do wysokości określonej układem i za cenę (wartość) tam wskazaną. Otwarty katalog propozycji układowych otwiera możliwość zastosowania wielu innych sposobów restrukturyzacji. Prawo restrukturyzacyjne nie przewiduje wyłączeń odnośnie do możliwości wykorzystania finansowania społecznościowego w postępowaniu restrukturyzacyjnym sądowym. Nie ma formalnych przeszkód, aby crowdfunding został wykorzystany w postępowaniu prowadzonym przez sąd restrukturyzacyjny.
Postępowanie restrukturyzacyjne znajduje podatny grunt na wykorzystanie crowdfundingu jako sposobu restrukturyzacji zobowiązań szczególnie w formie kapitałowego finansowania społecznościowego oraz w formie pożyczki społecznościowej. W przypadku dłużników posiadających zapasy magazynowe warta rozważenia jest także forma finansowania społecznościowego w oparciu o nagrody, co jednocześnie może być atrakcyjne dla wierzycieli. Crowdfunding niesie za sobą także korzyści niefinansowe. Dla przykładu wskazać można aspekt marketingowy, zwiększenie sprzedaży czy zasięgu marki.
Wykorzystanie finansowania społecznościowego nie gwarantuje zawsze osiągnięcia zakładanego celu. Podobnie jak przy wszelkich innych sposobach restrukturyzacji istnieje ryzyko niepowodzenia, co w przypadku crowdfundingu często oznacza konieczność zwrotu wpłaconych środków, jeżeli nie zostanie osiągnięty zakładany cel finansowy. Nie bez znaczenia jest także brak prawnych regulacji finansowania społecznościowego.
Finansowanie społecznościowe dotychczas nie było wykorzystywane w sądowym postępowaniu restrukturyzacyjnym. Główna przyczyna związana jest między innymi z tym, że dopiero od 21 kwietnia 2018 r. zmienione zostały przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jednolity Dz.U. z 2019 r., poz. 623), które ograniczały możliwość skorzystania z finansowania społecznościowego do kwoty 100.000 EUR. Obecnie możliwe jest zebranie tym sposobem kwoty do 1.000.000 EUR. Przekroczenie wskazanego limitu związane jest z koniecznością spełnienia licznych warunków, w tym m.in. udostępnienia do publicznej wiadomości prospektu emisyjnego.
Podsumowując, crowdfunding może być wykorzystywany w restrukturyzacji sądowej oraz pozasądowej. Finansowanie społecznościowe zyskuje na popularności i z całą pewnością stanowi interesujący sposób restrukturyzacji zobowiązań.
