Home
Zanim odpowiemy sobie na pytanie jakie wierzytelności są objęte układem, w pierwszej kolejności należy wyjaśnić czym w ogóle ten układ jest i jaki cel powinien spełniać.
W każdym z czterech postępowań restrukturyzacyjnych, o których więcej informacji znajdziecie Państwo TUTAJ, możliwe jest zawarcie układu, który jest swego rodzaju porozumieniem dłużnika z wierzycielami. Czego zatem to porozumienie dotyczy? Oczywiście nie trudno zgadnąć, że skoro mowa o restrukturyzacji, to w praktyce będzie chodziło o restrukturyzację zadłużenia dłużnika. Najpierw dłużnik przygotowuje tzw. propozycje układowe, które są skierowaną do wierzycieli propozycją sposobu zaspokojenia swoich zobowiązań (długu), które to zaspokojenie może przybrać rozmaite sposoby.
Tutaj nasuwa się kolejne pytanie: na czym polega taka restrukturyzacja? Dłużnik może zaproponować wierzycielom np. odroczenie terminu zapłaty, rozłożenie spłaty na raty, konwersję (zamianę) wierzytelności na udziały lub akcje w spółce, a także – co jest największym dobrodziejstwem, które daje układ – zmniejszenie wysokości zadłużenia. W praktyce zdarza się, że Sąd zatwierdza takie układy, które przewidują umorzenie zobowiązania dłużnika nawet o 90%. Co ważne, wymienione powyżej sposoby można ze sobą łączyć.
Objęcie wierzytelności układem wywołuje taki skutek, że dana wierzytelność będzie mogła zostać poddana jednemu z opisanych powyżej „zabiegów” restrukturyzacyjnych, czyli np. rozłożeniu na raty. Zanim jednak przedstawimy jakie wierzytelności objęte są układem, już w tym miejscu należy wyraźnie podkreślić, że dłużnik nie może regulować wierzytelności objętych układem z mocy prawa. Takie rozwiązanie, choć pozornie niezrozumiałe i krzywdzące dla kontrahentów dłużnika, ma pomóc mu się „zrestrukturyzować” czyli po prostu ustabilizować sytuację i pozwolić na dalsze sprawne funkcjonowanie na rynku. Na marginesie trzeba dodać, że istnieją również wierzytelności nieobjęte układem. Do nich nie będą odnosiły się propozycje układowe i konieczne będzie zaspokajanie tych wierzytelności na bieżąco, w pełnej wysokości. Odrębny wpis na ten temat pojawi się już niedługo na naszym blogu.
Dla zawarcia układu kluczowa jest zatem ocena, czy dana wierzytelność może zostać objęta układem. Ustawodawca, w art. 150 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne („p.r.”), wskazuje wierzytelności, które obejmuje układ. Należą do nich następujące:
Podstawowym kryterium objęcia wierzytelności z mocy prawa układem jest moment powstania wierzytelności osobistych. Te które powstaną przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego będą objęte układem, natomiast wierzytelności powstałe po otwarciu postępowania – włącznie z powstałymi w dniu otwarcia – tym układem objęte nie będą. W przypadku przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego i sanacyjnego dniem otwarcia postępowania będzie dzień wydania przez Sąd postanowienia o otwarciu postępowania restukturyzacyjnego. Wyjątkiem jest postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym nie występuje otwarcie postępowania jako takie. W postępowaniu o zatwierdzenie układu funkcję dnia otwarcia pełni wyznaczany przez dłużnika dzień układowy. Dla objęcia wierzytelności układem istotny jest moment ich powstania, a nie wymagalności. Objęcie wierzytelności układem nie jest uzależnione od jej pieniężnego bądź niepieniężnego charakteru.
Układ obejmuje wierzytelności osobiste, tj. takie zobowiązania, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność osobistą – odpowiada swoim majątkiem. Wynikać one mogą np. z umowy albo bezpodstawnego wzbogacenia. Od wierzytelności osobistych należy odróżnić wierzytelności wyłącznie rzeczowe, które nie będą objęte układem. Chodzi tutaj o przypadki odpowiedzialności tylko rzeczowej dłużnika, która ograniczona jest do przedmiotu zabezpieczenia.
Jak wynika z przepisu odsetki powstające za każdy dzień za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego są objęte układem. Dla objęcia układem odsetek nie ma znaczenia ich rodzaj. Mogą to być zatem odsetki ustawowe za opóźnienie, umowne czy odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych. Standardowe propozycje układowe będą przewidywały umorzenie takich odsetek w całości (z wyjątkiem odsetek od należności ZUS). Jeżeli natomiast chodzi o odsetki od wierzytelności powstałych przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego – objętych układem, to dzielą one los restrukturyzowanych wierzytelności głównych. Tym samym również są objęte układem i są poddawane restrukturyzacji.
Warunkiem określa się zdarzenie przyszłe i niepewne. Wierzytelność zależna od warunku będzie mogła zostać objęta układem tylko wówczas, jeśli ziści się on w czasie wykonywania układu. Przepis dotyczy zatem wierzytelności zależnych od warunku zawieszającego (nie zaś rozwiązującego) i właśnie z chwilą ziszczenia się tego warunku powstaje wierzytelność, która automatycznie zostaje objęta układem (o ile oczywiście ten warunek się ziści w czasie wykonywania układu). Wśród tego rodzaju wierzytelności można wymienić przykładowo wierzytelności z tytułu kar umownych, naliczone na podstawie umowy zawartej przed otwarciem restrukturyzacji, lecz z powodu zdarzeń powstałych już po otwarciu postępowania (w tym w czasie wykonywania układu). W tym bowiem przypadku – na dzień otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego - istnieje już stosunek zobowiązaniowy z którego kary umowne mogą być naliczone (czyli istnieje umowa), natomiast to czy spełnią się przesłanki ich naliczenia w przyszłości jest niepewne.
Jeżeli natomiast zdarzenie, od którego wystąpienia uzależnione jest powstanie wierzytelności – nastąpi już po stwierdzeniu wykonania układu, wówczas nie zostanie ona objęta układem i powinna być zaspokojona w całości.
W przypadku umów wzajemnych obie strony są do czegoś uprawnione i zobowiązane, czyli de facto obie strony występują jednocześnie jako wierzyciel i dłużnik. Przykładem takiej umowy będzie np. umowa o dzieło polegająca na wykonaniu naprawy. Jedna strona zobowiązuje się do naprawienia czegoś i jest jednocześnie uprawniona do otrzymania zapłaty za to świadczenie, a druga strona jest zobowiązania do zapłacenia i jednocześnie uprawniona do otrzymania naprawionego przedmiotu.
Świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z niewykonanych umów wzajemnych mogą i powinny być na bieżąco wykonywane po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Zasadniczo więc, obowiązek wykonywania na bieżąco umów wzajemnych ma ten skutek, że dłużnik kontynuuje działalność, a dzięki temu pozyskuje środki niezbędne do utrzymania przedsiębiorstwa w ruchu, a w przyszłości – do wykonania układu.
Świadczenie wynikające z umowy wzajemnej objęte jest układem wyjątkowo – tylko wówczas, gdy świadczenie wzajemne wierzyciela jest świadczeniem podzielnym i tylko w zakresie, w jakim wierzyciel już spełnił świadczenie do majątku dłużnika przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i nie otrzymał świadczenia wzajemnego (np. wierzyciel już zapłacił za zamówione dzieło, a dłużnik jeszcze go nie wydał – wobec tego powstała wierzytelność wierzyciela). Takie rozwiązanie koreluje więc z zasadą objęcia układem wierzytelności powstałych przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i jednocześnie umożliwia dłużnikowi redukcję wierzytelności.
Oprócz opisanych powyżej, dla kompletności niniejszego wpisu, należy tylko wspomnieć, że istnieją jeszcze dwa rodzaje wierzytelności, które co prawda co do zasady nie są objęte układem, ale mogą zostać nim objęte, jeżeli wierzyciel bezwarunkowo i nieodwołalnie wyrazi na to zgodę. Najczęściej, by wierzyciel miał interes w wyrażeniu zgody na restrukturyzację swojego zobowiązania, proponowane warunki restrukturyzacji muszą jawić się jako korzystne dla tego wierzyciela (w tym bardziej korzystne niż przymusowe dochodzenie swoich praw). Tymi wierzytelnościami będą:
Podsumowując, zawarcie układu ma bardzo duże znaczenie nie tylko dla samego dłużnika, którego długi mogą zostać w znacznym stopniu umorzone, zredukowane czy przekonwertowane, ale także – od drugiej strony medalu – układ stanowi poważną ingerencję w wierzytelności kontrahentów dłużnika, którzy muszą przecież wyrazić zgodę na przestawione przez dłużnika propozycje układowe. Niezwykle istotna jest zatem w ogóle świadomość nie tylko tego w jaki sposób zrestrukturyzować wierzytelności, ale w pierwszej kolejności, które wierzytelności takiej restrukturyzacji będą mogły (czy też muszą) podlegać.
