Home
Jednym z podstawowych celów postepowania upadłościowego jest zaspokojenie w jak najwyższym stopniu należności przysługujących wierzycielom względem upadłego. W tym celu wierzyciele w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia upadłości dokonują zgłoszeń wierzytelności do odpowiednich kategorii. Kategorie te wyznaczać będą następnie kolejność spłacania poszczególnych wierzytelności ze środków pozyskanych w toku likwidacji majątku upadłego, pozwalając jednocześnie na sporządzenie przez syndyka istotnych dla przebiegu postępowania upadłościowego dokumentów - listy wierzytelności oraz planu podziału funduszów masy upadłości.
Niejednokrotnie na etapie zgłaszania wierzytelności wierzyciele sygnalizują wątpliwości co do kategorii, do której zakwalifikować powinni swoje należności. W niniejszym artykule postaramy się je rozwiać, przedstawiając krótką charakterystykę każdej z kategorii oraz przytaczając przykłady należności, które mogą być do nich zgłaszane. Znajomość tychże kategorii okaże się bowiem przydatna nie tylko na etapie dokonywania zgłoszenia, ale także przy ocenie szans na odzyskanie środków od upadłego dłużnika.
Na wstępie należy wskazać, że co do zasady syndyk związany jest zakresem żądania wierzyciela co do kategorii, w której zgłosił on swoją wierzytelność, jeśli wskazał on kategorię dalszą, pomimo że wierzytelność podlegać powinna zaspokojeniu w kategorii z wyższym pierwszeństwem. Poza wierzytelnościami uwzględnianymi z urzędu w pierwszej kategorii zaspokojenia, syndyk nie może przyznać wierzycielowi szerszej ochrony, niż sam się tego domaga. Przykładowo - jeżeli wierzyciel zgłasza swoją wierzytelność do kategorii 4, to syndyk może uznać ją tylko i wyłącznie w kategorii 4, niezależnie od tego, czy dana wierzytelność mogła być pierwotnie zgłoszona przez wierzyciela do kategorii wyższej.
Kategoria ta stanowi kategorię uprzywilejowaną.
Zaliczamy do niej przede wszystkim zobowiązania związane ze stosunkiem pracy, wśród których wyróżniamy: wynagrodzenie za pracę, premie, ekwiwalenty za niewykorzystane urlopy, odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia, roszczenie odszkodowawcze z tytułu bezprawnego rozwiązania umowy o pracę itp. W kategorii tej umieszczane są również należności Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tytułu zwrotu świadczeń wypłaconych pracownikom Upadłego.
W tym miejscu wskazać należy, że wierzytelności ze stosunku pracy są w postępowaniu upadłościowym wyjątkowo uprzywilejowane, gdyż nie wymagają zgłoszenia i są umieszczane na liście wierzytelności z urzędu.
Poza ww. należnościami do kategorii pierwszej należą także wierzytelności rolników z tytułu umów o dostarczanie produktów z własnego gospodarstwa rolnego, przypadające za trzy ostatnie lata przed ogłoszeniem upadłości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, należności alimentacyjne oraz renty, z tym że wierzytelności te nie są umieszczane na liście wierzytelności z urzędu, lecz wymagają uprzedniego dokonania zgłoszenia wierzytelności.
Ustawodawca kategorię tę ustanowił kategorią podstawową, w związku z czym obejmuje ona wszelkie wierzytelności niewymienione w pozostałych kategoriach. Do kategorii tej zgłosić możemy przykładowo wierzytelności przysługujące z tytułu umów sprzedaży, dostawy, najmu, koszty procesu i egzekucji, zobowiązania podatkowe czy należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (w zakresie, w jakim nie mieszczą się w kategorii pierwszej).
Kategoria trzecia, nazywana także kategorią odsetkową, jak sama nazwa wskazuje obejmuje przede wszystkim odsetki, ale mieszczą się w niej także sądowe i administracyjne kary grzywny, należności z tytułu darowizn oraz należności z tytułu zapisu testamentowego.
Warto przy tym pamiętać, że co do zasady odmowa uznania przez syndyka wierzytelności głównej poskutkuje także odmową uznania przysługujących od niej odsetek.
Do najniższej kategorii ustawa zalicza wierzytelności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach.
W związku z tym, iż w praktyce fundusze masy upadłości praktycznie nigdy nie pozwalają na pokrycie zaspokojenie wszystkich wierzytelności upadłego, ustawodawca przewidział dwie zasady rządzące postępowaniem upadłościowym, tj. zasadę pierwszeństwa kategorii zaspokojenia oraz zasadę proporcjonalności.
Zgodnie z zasadą pierwszeństwa kategorii zaspokojenia dopiero pełne zrealizowanie wszystkich wierzytelności z danej kategorii pozwala na zaspokojenie wierzytelności z kolejnej kategorii.
Zaspokojenie wierzytelności w obrębie jednej kategorii odbywa się natomiast zgodnie z zasadą proporcjonalności.
Przykładowo jeżeli okazałoby się, że wierzytelności należące do kategorii pierwszej wyczerpują całkowicie fundusze masy upadłości, wierzytelności z innych kategorii nie zostałyby w żadnym stopniu zaspokojone. Natomiast, jeżeli po pokryciu zobowiązań z pierwszej kategorii w masie upadłości pozostałoby np. 500 tys. zł to kwota ta zostałaby rozdzielona proporcjonalnie na wierzytelności należące do kategorii drugiej. Do zaspokojenia wierzytelności z kategorii trzeciej doszłoby dopiero w sytuacji, w której wierzytelności z kategorii pierwszej i drugiej zostałyby w pełni zaspokojone.
Warto jednak pamiętać, że fundusze przeznaczane na pokrycie zobowiązań masy upadłości są każdorazowo pomniejszane o koszty i wydatki postępowania oraz inne zobowiązania masy upadłości korzystające z prawa pierwszeństwa i zaspokajane z funduszów masy upadłości na bieżąco.
Zaspokojenie wierzytelności należących do kategorii I-IV jest więc możliwe dopiero po pełnym zaspokojeniu wierzytelności zaliczanych do tzw. „kategorii zero”, które zostały poniżej szczegółowo wypunktowane:
Toteż mając na względzie, iż zanim dojdzie do podziału funduszów masy upadłości celem uregulowania zobowiązań zgłoszonych należących do kategorii I-IV syndyk musi ze środków masy upadłości pokryć wspomniane koszty i wydatki postępowania, a także inne zobowiązania masy upadłości, w praktyce fundusze masy upadłości wystarczają najczęściej na pełne pokrycie zobowiązań z kategorii I oraz zaledwie częściową spłatę wierzytelności z kategorii II. W większości przypadków na uregulowanie należności z kategorii III i IV środków już nie wystarcza. Dlatego też pomyłka przy oznaczaniu kategorii zgłaszanej wierzytelności może okazać się dla wierzyciela bardzo kosztowna.
