Home
Polski ustawodawca rozróżnia dwa rodzaje majątkowych ustrojów małżeńskich: ustawowy i umowny. Ustawowy powstaje z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa i polega na wspólności majątkowej. Odstępstwem od niego pozostaje natomiast ustrój umowny. Bierze swój początek w umowie małżonków zawartej w formie aktu notarialnego i może przybrać postać np. rozdzielności majątkowej albo ograniczonej wspólności majątkowej. Po krótkim przypomnieniu regulacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zadajmy sobie pytanie: jak na majątkowe ustroje małżeńskie wpływa ogłoszenie upadłości jednego z małżonków?
Niezależnie od ustroju majątkowego, z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje, z mocy prawa, rozdzielność majątkowa. To zaś, co stanowiło majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości (poza masą pozostaje przede wszystkim majątek osobisty małżonka upadłego). Jaką ochronę przyznaje zatem prawo małżonkowi upadłego? Przecież cały majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłości. Otóż małżonek upadłego może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym w ramach procedury upadłościowej poprzez zgłoszenie swojej wierzytelności sędziemu-komisarzowi (o zgłoszeniu wierzytelności piszemy TUTAJ).
Po pierwsze, ustanowienie rozdzielności majątkowej w formie umowy jest skuteczne tylko wtedy, gdy umowa została zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli zatem małżonkowie stawili się u notariusza 2 stycznia 2017 r. i ustanowili rozdzielność majątkową, a wniosek o ogłoszenie upadłości w stosunku do jednego z nich wniesiono 2 stycznia 2018 r., to umowa ta nie będzie skuteczna w stosunku do późniejszej masy upadłości. W takiej sytuacji cały majątek wspólny (poza mało znaczącymi wyjątkami) zostanie zlikwidowany w ramach procedury upadłościowej.
Po drugie, warto zwrócić uwagę na to, że sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej jest bezskuteczne względem masy upadłości, jeśli zostanie dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Podobnie dzieje się w przypadku gdy rozdzielność powstaje na drodze rozwodu, separacji czy ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków.
Ustawodawca bierze zatem poprawkę na tempo działania sądów - jeżeli pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony wcześniej niż 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości to takie zniesienie będzie skuteczne, nawet jeżeli doszło do niego w okresie roku przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Jaki jest cel powyższych regulacji? Chodzi o to, żeby bezskuteczne w stosunku do masy upadłości były czynności dłużnika mające na celu pokrzywdzenie wierzycieli dokonywane na tzw. przedpolu upadłości.
Rozdzielność majątkowa powstała w chwili ogłoszenia upadłości ustaje w momencie umorzenia, zakończenia bądź uchylenia postępowania upadłościowego. Co ciekawe, wówczas pomiędzy małżonkami powstaje ustawowa wspólność majątkowa, bez względu na to jaki ustrój panował w ich małżeństwie przed ogłoszeniem upadłości. Oczywiście droga do poprzedniego systemu pozostaje otwarta i jeżeli małżonkowie wyrażą wolę modyfikacji to mogą dokonać tego na zasadach ogólnych.
W ramach ciekawostki warto na zakończenie dodać, że nie jest jednoznacznie rozstrzygnięta kwestia stosowania powyżej opisanych regulacji (art. 124 – 126 p.u.) do upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczych - tzw. upadłości konsumenckiej. Do niej bowiem, przepisy procedury upadłościowej (w tym art. 124-126 p.u.) stosuje się odpowiednio. Wydaje się, że akurat w tym przypadku, kwestia wpływu upadłości na ustroje majątkowe powinna być regulowana w ten sam sposób jednak zagadnienie budziło na tyle duże kontrowersje, że trafiło przed Sąd Najwyższy (sygn. akt III CZP 7/19). Rozstrzygnięcie już 16 grudnia 2019 r.
