Masa upadłości – czym jest i co się na nią składa?

Postępowanie upadłościowe stanowi formę egzekucji uniwersalnej – w toku postępowania spieniężeniu zostaje poddana masa upadłości, a uzyskane w ten sposób środki, po pomniejszeniu o szeroko pojęte koszty, dzielone są między wierzycieli. Co za tym idzie, dla wierzycieli upadłego dłużnika bardzo ważna jest informacja, jakie składniki majątku upadłego będą likwidowane (spieniężane) w toku postępowania, czyli innymi słowy, co wchodzi w skład masy upadłości. W artykule wyjaśnimy, czym jest masy upadłości, w pierwszej kolejności podejmując próbę jej zdefiniowania, następnie zaś – wskażemy co się na ową masę składa oraz co jest z niej wyłączone.

Masa upadłości – czym jest?

Przez pojęcie „masa upadłości” rozumiemy po prostu całość majątku upadłego - ogół jego aktywów. Masą, majątek ten staje się wraz z momentem ogłoszenia upadłości, służąc odtąd - w myśl zasady optymalizacji - zaspokojeniu w jak najwyższym stopniu wierzycieli upadłego. Wyliczenia składników majątku wchodzących do masy upadłości (na dzień ogłoszenia upadłości) dokonuje syndyk poprzez sporządzenie spisu inwentarza. Obecnie spis sporządzany jest w formie elektronicznej. Syndyk składa go do akt sprawy prowadzonych w systemie teleinformatycznym – Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Spis inwentarza składa się z kilku pomniejszych spisów - spisu objętych przez syndyka nieruchomości, ruchomości, środków pieniężnych oraz przysługujących upadłemu praw majątkowych, a także spisu należności (ewentualnie spisu składników majątku, których syndyk nie objął). Wraz ze spisem inwentarza, syndyk dokonuje oszacowania składników majątku wchodzących do masy upadłości. Za sprawą spisu inwentarza znamy zatem szacowaną wartość poszczególnych składników masy. Co warto odnotować, poza tymi składnikami majątku upadłego, które przysługiwały mu w chwili ogłoszenia upadłości, do masy upadłości wejdą również takie składniki, które upadły (zarządzany przez syndyka) nabędzie w toku postępowania upadłościowego. W ten sposób określiliśmy zasadę ogólną decydującą o tym, co wchodzi w skład masy upadłości. Czas zadać sobie pytanie, czy przepisy przewidują od niej wyjątki?

Masa upadłości – nie każdy majątek upadłego wchodzi w jej skład

Przepisy przewidują szereg przypadków (wyjątków od zasady ogólnej), kiedy mimo przynależności pewnych składników do majątku upadłego, nie wejdą one w skład masy upadłości. Poniże przedstawimy najważniejsze z nich.

Godność człowieka

Część wyjątków wynika z konieczności ochrony godnego bytu osoby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu. Najlepszym przykładem realizacji tegoż celu jest wyłączenie z masy upadłości bieżącego wynagrodzenia upadłej osoby fizycznej w części, która ma mu pozwolić na utrzymanie siebie i swojej rodziny (więcej informacji na ten temat mogą Państwo znaleźć TUTAJ).

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Do masy upadłości nie wchodzi również mienie przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin, stanowiące zgromadzone na odrębnym rachunku bankowym środki pieniężne zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Wyjątki z Kodeksu postępowania cywilnego

Jak wspomniano wcześniej, postępowanie upadłościowe jest swego rodzaju egzekucją uniwersalną. Co za tym idzie, upadłość posiada szereg części wspólnych z egzekucją komorniczą. Jedną z nich jest zasada, zgodnie z którą nie wchodzi do masy upadłości mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Ma to szczególne znaczenie dla upadłych osób fizycznych, gdyż katalog wyłączeń obejmuje między innymi przedmioty urządzenia domowego, pościel, bieliznę, ubranie codzienne, narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej, jak również świadczenia z pomocy społecznej. Do masy upadłości osoby fizycznej nie będzie wchodziło również świadczenie wychowawcze (tzw. 500+).

Zapewnienie integralności z przepisami innych ustaw

Inne wyjątki dotyczą bardziej technicznych kwestii, gwarantujących w szczególności integralność Prawa upadłościowego z regulacjami przynależnymi do innych dziedzin prawa. Tytułem przykładu wskazać można, że ustalając skład masy upadłości, pominąć musimy kwoty uzyskane z tytułu zastawu rejestrowego lub hipoteki w części przypadającej wierzycielom, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, czy też środki pieniężne znajdujące się na rachunku, będącym przedmiotem blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego w rozumieniu Ordynacji podatkowej. Prawo upadłościowe przewiduje też wyjątki wynikające chociażby z uczestnictwa przez upadłego w umowie o subpartycypację, czy też w systemie płatności lub systemie rozrachunku papierów wartościowych.

Wniosek o rozstrzygnięcie wątpliwości z art. 63a p.u.

Na marginesie trzeba dodać, że w sytuacjach wątpliwych, tzn. gdy nie jest pewne, czy dany wyjątek znajduje zastosowanie w danych okolicznościach (ale nie ma wątpliwości, że dany składnik majątku przysługuje upadłemu), syndyk, upadły lub wierzyciel mogą wystąpić z wnioskiem do sędziego-komisarza o rozstrzygnięcie powstałych wątpliwości. O tym zagadnieniu sporządzimy osobny wpis nas naszym blogu.

Wniosek o wyłączenie z masy upadłości

Niezależnie od powyższego trzeba zwrócić uwagę, że przepisy przewidują również ścieżkę proceduralną umożliwiającą kwestionowanie stanowiska, że dany składnik przysługuje upadłemu i dlatego wchodzi do masy upadłości. Przykładowo syndyk może twierdzić, że upadłemu przysługuje prawo własności określonej ruchomości (a tym samym według niego powinna wejść do masy upadłości), podczas gdy inna osoba stoi na stanowisku, że upadły kilka lat temu sprzedał jej tę ruchomość (a co za tym idzie, nie powinna wchodzić do masy upadłości, ponieważ jest własnością nabywcy). W takiej sytuacji, w oparciu o zasadne twierdzenia, zarzuty i dowody wskazujące na posiadane prawo, osoba ta może złożyć wniosek o wyłączenie wskazanego składnika z masy upadłości. Wniosek ten rozpoznaje sędzia-komisarz (powinien zrobić to w terminie 1 miesiąca). Na postanowienie w tym przedmiocie przysługuje zażalenie. Dodatkowo, w przypadku oddalenia wniosku przez sędziego-komisarza wnioskodawca może wnieść powództwo do sądu upadłościowego i w ramach odrębnego procesu żądać wyłączenia składnika z masy upadłości (informację o tym, co zrobić, gdy Państwa mienie zostało niesłusznie zaliczone do masy upadłości mogą Państwo znaleźć w artykule: „Jak wyłączyć mienie nienależące do upadłego z masy upadłości”).

Podsumowanie

Ogólna zasada określająca czym jest masa upadłości, w stosunkowo prosty sposób tłumaczy, że chodzi tutaj o cały majątek upadłego dłużnika. Trzeba jednak pamiętać, że przepisy Prawa upadłościowego przewidują szereg wyjątków od zasady ogólnej i wyliczają przypadki, kiedy to, mimo że dany składnik majątku przysługuje upadłemu, to nie wejdzie do masy upadłości, a co za tym idzie, nie zostanie poddany likwidacji przez syndyka w toku postępowania upadłościowego.

Masz pytania?
Skontaktuj się z nami!