Home
.jpg)
Na początku kwietnia 2020 r., na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości ukazał się komunikat w sprawie wstrzymania i zawieszenia terminów sądowych. Zabieg legislacyjny został wprowadzony jedną z ustaw (ustawa z dnia z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw) składających się na tzw. „Tarczę antykryzysową”. We wspomnianym komunikacie wskazano m. in. że:
„Prawo nie powinno działać wstecz. […] Nadawanie mocy wstecznej przepisom dotyczącym biegu terminów procesowych mogłoby spowodować skutki niedające się pogodzić z zasadą demokratycznego państwa prawnego, […]”
Warto docenić krytyczne stanowisko Ministerstwa w zakresie stosowania zasady „lex retro non agit”. Należy jednakże zauważyć, że ustawodawca nie zawsze był konsekwentny w zakresie wprowadzanych zmian ustaw i zawartych tamże przepisów intertemporalnych. Przyjrzymy się zatem bliżej przepisom międzyczasowym zawartym w jednym z aktów prawnych.
Celem niniejszego wpisu jest omówienie wyłącznie przepisów intertemporalnych w zakresie stosowania Ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej: „Ustawa zmieniana”) nadanych przepisami Ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1649, dalej: „Ustawa zmieniająca”) Poszczególne zmiany co do mechanizmów, terminów i sankcji zostały szeroko omówione jeszcze w 2019 r., tuż przed wejściem w życie nowych przepisów.
Porządkując: nowelizacja z 19 lipca 2019 r. zmieniła również tytuł ustawy z dnia 8 marca 2013 r. Przed nowelą brzmiał on: „o terminach zapłaty w transakcjach handlowych”, a od 2020 r. posługujemy się już tytułem: „o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych”.
Zgodnie z art. 2 tejże ustawy przepisy stosuje się do transakcji handlowych, których wyłącznymi stronami są:
Zgodnie z artykułem 20 ust. 1 Ustawy zmieniającej, do transakcji handlowych w rozumieniu Ustawy zmienianej zawartych przed dniem 1 stycznia 2020 r. stosuje się przepisy dotychczasowe.
Oznacza to, że terminy zapłaty, uprawnienia oraz obowiązki przewidziane w nowelizacji należy stosować wyłącznie do transakcji zawartych po dniu 1 stycznia 2020 r.
Ustawodawca w dalszej części Ustawy zmieniającej przewidział jednak wyjątki od tej zasady, wprowadzając odmienne reguły intertemporalne w odniesieniu do omówionych poniżej kwestii.
Od 1 stycznia 2020 r. wysokość odsetek uległa zwiększeniu o dwa punkty procentowe. Obecnie odsetki te są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych (tu warto nadmienić, że art. 11b Ustawy zmienianej wskazuje, że stosujemy stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu 1 stycznia – do odsetek za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca, a obowiązującą w dniu 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia). Przepisy intertemporalne stanowią natomiast, że do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym Ustawą zmieniającą, jeżeli stały się wymagalne po dniu 1 stycznia 2020 r.
Zatem wskazać należy, że nawet w przypadku zawarcia transakcji przed wejściem w życie Ustawy zmieniającej (to jest przed 1 stycznia 2020 r.), jeżeli odsetki staną się wymagalne po wejściu w życie Ustawy zmieniającej to zgodnie z przepisami intertemporalnymi należy kalkulować odsetki w kwocie wyższej, to jest według przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2020 r.
Ustawodawca w Ustawie zmienianej wprowadził również nowe zasady obliczania kwoty rekompensaty w przypadku dochodzenia należności. Zgodnie z nimi wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:
Przepisy intertemporalne w Ustawie zmieniającej (art. 20 ust. 2) przyznają uprawnienie do dochodzenia rekompensaty w wyższej wysokości (w brzmieniu nadanym Ustawą zmieniającą) w przypadku, gdy rekompensata stała się wymagalna po dniu 1 stycznia 2020 r. Zatem analogicznie jak w przypadku odsetek nawet w przypadku zawarcia transakcji przed wejściem w życie Ustawy zmieniającej (to jest przed 1 stycznia 2020 r.) istnieje możliwość dochodzenia rekompensaty w kwocie wyższej (w brzmieniu nadanym od dnia 1 stycznia 2020 r.).
Zgodnie z art. 13a ust. 1 Ustawy zmienianej Kierownicy podmiotów, o których mowa w art. 27b ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, przekazują, drogą elektroniczną, ministrowi właściwemu do spraw gospodarki, w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku, sprawozdanie o stosowanych przez te podmioty w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Co istotne z punktu widzenia przepisów prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego za kierownika podmiotu uznaje się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Zgodnie z art. 20 ust. 5 Ustawy zmieniającej pierwsze sprawozdanie, o którym mowa powyżej, kierownicy przekazują za rok 2020, jednakże w zdaniu drugim tegoż przepisu czytamy, że sprawozdania obejmują także dane dotyczące świadczeń pieniężnych w rozumieniu Ustawy zmienianej, wynikających z transakcji handlowych w rozumieniu tej ustawy zawartych przed dniem 1 stycznia 2020 r.
Wydaje się zatem, że zasadne dla sporządzenia sprawozdania za rok 2020 będzie zbadanie, czy transakcje dokonane przed dniem 1 stycznia 2020 r. spełniają definicję świadczenia pieniężnego zawartą w art. 4 pkt 1a) Ustawy zmienianej.
Dla porządku należy wskazać, że powyższe zasady nie mają zastosowania do transakcji zawieranych w wyniku przeprowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych – wszczętych przed dniem 1 stycznia 2020 r. – bowiem w stosunku do nich ustawodawca wyraźnie zastrzegł, że stosuje się przepisy dotychczasowe.
Przepisy te i uregulowane w nich terminy nie zostały zmodyfikowane w przepisach wprowadzonych wobec epidemii COVID-19. Należy zatem ze szczególną dokładnością badać zasadność naliczenia odsetek i innych opłat (wprowadzonych nowelizacją), wobec zwiększania się opóźnienia w regulowaniu świadczeń, które to opóźnienie będzie niejako naturalną konsekwencją spowolnienia gospodarczego wywołanego wprowadzeniem stanu epidemii.
