Home
PZU to powszechnie używany w branży upadłościowo-restrukturyzacyjnej skrót od nazwy jednego z czterech postępowań restrukturyzacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo restrukturyzacyjne, tj. postępowania o zatwierdzenie układu. Skorzystanie z tej procedury – analogicznie jak w przypadku pozostałych postępowań uregulowanych w ustawie – umożliwia przedsiębiorcy niewypłacalnemu lub zagrożonemu niewypłacalnością, a więc każdorazowo zmagającemu się z mniej lub bardziej poważnymi problemami finansowymi, restrukturyzację zadłużenia w drodze zawarcie układu z wierzycielami.
Dzięki wypracowaniu porozumienia określającego zasady spłaty zobowiązań układowych, tj. takich które powstały przed zainicjowaniem postępowania (przed tzw. dniem układowym), dłużnik ma możliwość wdrożenia działań naprawczych mających na celu poprawę funkcjonowania przedsiębiorstwa, jego kondycji ekonomiczno-finansowej i w konsekwencji zażegnania powstałego kryzysu. Zasadniczym celem tych działań jest uniknięcie ogłoszenia upadłości, co byłoby równoznaczne w skutkach z definitywnym zamknięciem prowadzonej działalności i zniknięciem z rynku.
Cechą charakterystyczną postępowania o zatwierdzenie układu i odróżniającą tę procedurę od pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych jest jej pozasądowy charakter. Postępowanie jest inicjowane poprzez podpisanie umowy z wybranym doradcą restrukturyzacyjnym i wyznaczenie dnia układowego. Nadto, w tej procedurze również etap zbierania głosów wierzycieli co do propozycji układowych odbywa się bez jakiejkolwiek ingerencji sądu. Rola sądu restrukturyzacyjnego pojawia się dopiero na etapie kontroli przyjętego układu przez pryzmat jego zgodności z prawem, a warunkiem skuteczności zawartego porozumienia z wierzycielami jest jego formalne zatwierdzenie przez sąd rozpoznający wniosek w tym przedmiocie.
Wobec braku sądowej kontroli nad tokiem postępowania o zatwierdzenie układu, przepisy obligują dłużnika zamierzającego skorzystać z tej procedury do zawarcia umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem tego postępowania z osobą posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego, która w ramach tego postępowania pełni funkcję nadzorcy układu. Zasadniczą rolą nadzorcy układu jest wsparcie dłużnika w przygotowaniu planu restrukturyzacyjnego i propozycji układowych, sporządzenie spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych, współpraca z dłużnikiem w zakresie sprawnego i zgodnego z prawem zbierania głosów przy zachowaniu praw wierzycieli, a także złożenie sprawozdania o możliwości wykonania układu. Ten ostatni dokument jest szczególnie istotny, bowiem stanowi nieodłączony element wniosku dłużnika o zatwierdzenie układu i jest brany pod uwagę przy rozpoznawaniu wniosku przez sąd. Nadzorca układu jest również zobowiązany do poinformowania dłużnika o wszelkich przeszkodach uniemożliwiających skorzystanie z postępowania o zatwierdzenie układu, a także do udzielania wierzycielom informacji o sytuacji majątkowej dłużnika w zakresie niezbędnych do podjęcia racjonalnej ekonomicznie decyzji co do głosowania za lub przeciwko układowi.
Postępowanie o zatwierdzenie układu może być prowadzone jedynie wówczas, gdy suma wierzytelności spornych (których istnienie jest kwestionowane przez dłużnika) uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. W przypadku, gdy pułap ten jest wyższy, postępowanie o zatwierdzenie układu nie może być przeprowadzone. Ustawa wyłącza również dopuszczalność przeprowadzenia postępowania o zatwierdzenie układu wobec podmiotów mających status dewelopera lub emitenta obligacji – chyba, że układ miałby charakter częściowy, tj. nie obejmowałby wierzytelności nabywców w ramach przedsięwzięć deweloperskich i wierzytelności zabezpieczonych na nieruchomości, na których takie przedsięwzięcia są prowadzone lub wierzytelności z tytułu emisji obligacji.
Od 1 grudnia 2021 r. dłużnik może skorzystać z dwóch wariantów postępowania o zatwierdzenie układu – w jednym z nich dokonuje się obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, co uaktywnia specjalny parasol ochronny nad dłużnikiem. W drugim postępowanie toczy się bez dokonywania tego obwieszczenia, a więc bez ochrony przed egzekucjami, ale też bez ograniczeń w zarządzaniu majątkiem przez samego dłużnika.
Dokonanie wspominanego obwieszczenia jest niedopuszczalne w dwóch przypadkach. Pierwszy - jeżeli w ciągu ostatnich dziesięciu lat wobec dłużnika prowadzono postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano już obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Drugi - w ciągu ostatnich dziesięciu lat prowadzone wobec dłużnika postępowanie restrukturyzacyjne umorzono, z wyjątkiem sytuacji, gdy umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego nastąpiło za zgodą rady wierzycieli na wniosek samego dłużnika.
Moment rozpoczęcia postępowania o zatwierdzenie układu należy wiązać z datą zawarcia umowy o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania pomiędzy dłużnikiem a nadzorcą układu, która jak wskazano już powyżej, ma charakter obligatoryjny i warunkuje przeprowadzenie całej procedury. Po tym jak nadzorca układu obejmie już swoją funkcję, co następuje co do zasady z chwilą zawarcia umowy – dłużnik zobowiązany jest do ustalenia dnia układowego, który w PZU pełni graniczną datę oddzielającą zobowiązania objęte układem i podlegające restrukturyzacji (powstałe przed dniem układowym) i zobowiązania powstałe po tej dacie, które dłużnik zmuszony jest regulować na bieżąco. Ustawodawca postanowił, że dzień układowy nie może przypadać wcześniej niż trzy miesiące i nie później niż dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.
Zagadnienie to ma ścisły związek z regulacją, zgodnie z którą głos wierzyciela zachowuje ważność, o ile wniosek dłużnika o zatwierdzenie układu wpłynął do sądu przed upływem trzech miesięcy od dnia oddania głosu. Oznacza to, że dłużnik, mając na uwadze swój interes w zatwierdzeniu układu, jest zobowiązany do złożenia wniosku o jego zatwierdzenie, zanim zebrane głosy zdezaktualizują się. Okoliczność ta ma kluczowe znaczenie dla kwestii czasu trwania postępowania o zatwierdzenie układu. Na uwadze należy mieć również wspomniany wyżej wymóg co do relacji między datą, na którą przypada dzień układowy a ostatecznym dniem, w którym należy złożyć wniosek o zatwierdzenie układu. Oczywiście można wyobrazić sobie sytuację, w której dłużnik zawiera umowę z nadzorcą układu, a dzień układowy ustalony zostanie np. na miesiąc naprzód - wtedy też wniosek o zatwierdzenie układu musiałby zostać złożony nie później niż w ciągu 4 miesięcy od daty zawarcia umowy. Zaznaczyć przy tym należy, że takie rozwiązanie najpewniej prowadziłoby do pokrzywdzenia wierzycieli, ponieważ dłużnik w międzyczasie miałby możliwość zaciągnięcia nowych zobowiązań, które z racji ich powstania przed dniem układowym, byłyby objęte restrukturyzacją i co do których - w razie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego – obowiązywałby immunitet egzekucyjny.
W praktyce jednak dłużnikom zależy na jak najsprawniejszym przeprowadzeniu PZU tak, aby doprowadzić do jak najszybszego uregulowania zasad spłaty powstałego zadłużenia. Kwestia ta jeszcze silniej zarysowuje się na gruncie tego wariantu postępowania o zatwierdzenie układu, w którym dochodzi do obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Wyżej zasygnalizowano już, że z chwilą dokonania takiego obwieszczenia dłużnik zostaje wyposażony w specjalne środki ochrony przed działaniami wierzycieli. W świetle obowiązujących regulacji, ochrona ta jest ograniczona czasowo – wygasa z mocy prawa, o ile dłużnik w terminie 4 miesięcy od dnia obwieszczenia nie złoży do sądu wniosku o zatwierdzenie układu. Powyższe, w połączeniu z ograniczoną ważnością głosu wierzyciela w głosowaniu nad układem, sprawia, że postępowanie o zatwierdzenie układu, aby mogło być efektywne, musi być prowadzone bardzo sprawnie.
To, czy dłużnik inicjujący postępowanie o zatwierdzenie układu skorzysta z ochrony przeciwegzekucyjnej, zależy od wybranego wariantu postępowania. Jeśli dłużnik zdecyduje się na dokonanie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, z dniem ukazania się obwieszczenia w tym przedmiocie w KRZ aktywacji ulega immunitet egzekucyjny, na mocy którego dochodzi do zawieszenia postępowań egzekucyjnych prowadzonych w celu zaspokojenia wierzytelności z majątku dłużnika. Dodatkowo, od tej daty niedopuszczalne staje się wszczęcie nowych postępowań egzekucyjnych oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia na majątku dłużnika. Ochrona ta trwa przez 4 miesiące, a warunkiem jej przedłużenia na dalszy okres (tj. do dnia prawomocnego umorzenia postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o zatwierdzenie układu lub do dnia zakończenia postępowania o zatwierdzenie układu) jest złożenie wniosku o zatwierdzenie układu do właściwego sądu restrukturyzacyjnego przed upływem 4 miesięcy od dnia publikacji obwieszczenia w KRZ. Poważne wątpliwości na gruncie postepowania o zatwierdzenie układu budzi jednak kwestia dopuszczalności uchylenia zajęć dokonanych w ramach postępowań egzekucyjnych zainicjowanych przed dokonaniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Teoretycznie, ustawa odsyła do odpowiedniego stosowania – od dnia dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego - art. 312 ustawy Prawo restrukturyzacyjne, statuującego m.in. o możliwości uchylenia zajęć dokonanych przed dniem otwarcia postępowania (w tym przypadku sanacyjnego) w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym skierowanym do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej, jeżeli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. Warto jednak zaznaczyć, że organem uprawnionym do wydania postanowienia w tym zakresie jest sędzia-komisarz, który w ramach postępowania o zatwierdzenie układu nie jest powoływany. Co prawda, ustawa przewiduje, że jeżeli do wykonania określonej czynności właściwy jest sędzia-komisarz, a czynność ta ma być wykonana po dniu zakończenia postępowania albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania, właściwy do jej wykonania jest sąd. Przeciwko stosowaniu tej normy na gruncie postępowania o zatwierdzenia układu przemawia przede wszystkim fakt, iż czynność polegająca na uchyleniu zajęć egzekucyjnych nieuchronnie miałaby miejsce podczas trwania postępowania restrukturyzacyjnego, a nie po jego zakończeniu. Wszelkie próby interpretacji ww. regulacji, których rezultatem jest przyznanie kompetencji w powyższym zakresie sądowi restrukturyzacyjnemu, wydaje się, że nie znajdują oparcia w obowiązujących przepisach, co powinno skutkować uznaniem, że uchylenie zajęć egzekucyjnych w ramach postępowania o zatwierdzenie układu – niezależnie od wariantu tego postępowania – jest niedopuszczalne. Jest to jednak kwestia sporna, a praktyka pokazuje, że w niektórych ośrodkach sądowych wspominane uchylenia zajęć mają miejsce w ramach PZU. Jeśli natomiast dłużnik nie zdecyduje się na dokonanie obwieszczania o ustaleniu dnia układowego, żadne z opisanych wyżej form ochrony przeciwegzekucyjnej nie będą dłużnikowi dostępne. Wskazana zależność sprawia, że jeśli dłużnicy decydują się na wdrożenie postępowania o zatwierdzenie układu, to czynią to w wariancie, któremu towarzyszy obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego. Szybkość i pewność uruchomienia PZU w połączeniu z szeroką ochroną przed egzekucjami stanowi bowiem główny czynnik skutkujący tym, że PZU zdecydowanie dominuje jeśli chodzi o rodzaj wdrażanych restrukturyzacji w naszym kraju.
