Home
Postępowanie upadłościowe to przede wszystkim wspólne dochodzenie roszczeń wierzycieli od niewypłacalnego dłużnika. Znajomość istoty prawa upadłościowego pozwala nam mniej więcej określić jak w ujęciu ogólnym wygląda procedura. W gąszczu przepisów nie łatwo jednak odtworzyć jej poszczególne etapy. Prześledźmy zatem modelowy przebieg postępowania upadłościowego, aby lepiej orientować się w jego strukturze.
Postępowanie upadłościowe rozpoczyna się na wniosek uprawnionego podmiotu, którym może być (poza nielicznymi wyjątkami regulującymi szczegółowe przypadki):
Wniosek powinien spełniać wymogi formalne oraz zostać prawidłowo opłacony. Od wniosku o ogłoszenie upadłości pobiera się opłatę stałą w kwocie 1.000 zł. Dodatkowo wnioskodawca powinien uiścić zaliczkę na poczet wydatków w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Jej wysokość jest kwotą zryczałtowaną - jednokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (czyli dla przykładu ww. wynagrodzenie za III kwartał 2019 r. wyniosło 5148,07 zł).
Procedura upadłościowa dzieli się na dwie zasadnicze części: (i) postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości i (ii) tzw. właściwe postępowanie upadłościowe. Pierwsza część rozpoczyna się od zarejestrowania (pod sygnaturą akt „GU”) wniosku o ogłoszenie upadłości i kończy się w momencie jego rozpoznania przez sąd. W skrócie można powiedzieć, że polega ona na weryfikacji czy zachodzą wszystkie przesłanki umożliwiające ogłoszenie upadłości danego podmiotu. Druga natomiast rozpoczyna się po ogłoszeniu upadłości, tj. po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości i toczy się do prawomocnego zakończenia postepowania.
Uczestnikiem postępowania o ogłoszenie upadłości jest każdy, kto złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, oraz dłużnik (art. 26 PrUpad). Tym samym wierzyciele są wykluczeni z czynnego udziału w tym postępowaniu (chyba że to właśnie wierzyciel wystąpił z wnioskiem o ogłoszenie upadłości). Do czasu rozpoznania wniosku sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika m.in. przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego, ustanowienie zarządu przymusowego, czy też zawieszenie postępowań egzekucyjnych oraz uchylenie zajęć na rachunkach bankowych dłużnika.
Ostatnim etapem postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości jest rozpoznanie wniosku. Właściwym do rozpoznania jest sąd upadłościowy (czyli sąd rejonowy – sąd gospodarczy) w składzie trzech sędziów zawodowych.
Postanowienie sądu determinuje dalsze losy dłużnika - wniosek może zostać bowiem odrzucony, oddalony, albo wreszcie, uwzględniony. W tym ostatnim przypadku, który z uwagi na charakter artykułu najbardziej nas interesuje, sąd ogłasza upadłość niewypłacalnego dłużnika.
Postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, zaś data wydania postanowienia jest datą upadłości. Dalsze postępowanie upadłościowe toczy się pod nową sygnaturą akt („GUp”). Co ważne, postanowienie o ogłoszeniu upadłości podlega obwieszczeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Dzięki temu każdy może się zapoznać z jego treścią na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (https://ems.ms.gov.pl/msig/przegladaniemonitorow).
Niektóre z kolejnych czynności w ramach postępowania upadłościowego będą się przenikały w danym czasookresie. Nie możemy kategorycznie przyjąć, że wpierw wierzyciele zgłaszają wierzytelności, a dopiero następnie syndyk likwiduje majątek upadłego – część wierzycieli może przecież w ogóle nie zgłosić wierzytelności i nie być zainteresowana udziałem w postępowaniu. Syndyk nie musi zatem czekać ze spieniężeniem majątku aż do chwili, w której wszyscy wierzyciele zgłoszą przysługującą wierzytelność. Wpierw omówimy więc najważniejsze kroki leżące po stronie wierzycieli, a następnie syndyka – nie oznacza to jednak, że nie będą one się wzajemnie przenikały w danym czasie.
Wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, powinien zgłosić syndykowi swoją wierzytelność (szerzej o zgłoszeniu wierzytelności pisaliśmy TUTAJ).
Pomimo niezgłoszenia wierzytelności przez wierzyciela jego wierzytelność zostanie uwzględniona na liście wierzytelności z urzędu jeżeli była zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej lub w rejestrze okrętowym oraz jeżeli wynika ze stosunku pracy.
Po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności i sprawdzeniu zgłoszonych wierzytelności syndyk niezwłocznie sporządza listę wierzytelności. Po sporządzeniu listy, syndyk przekazuje ją sędziemu-komisarzowi (docelowo lista wierzytelności ma być składana w formie elektronicznej i będzie można się z nią zapoznać w systemie informatycznym). O dacie złożenia listy wierzytelności obwieszcza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
W terminie dwóch tygodni od obwieszczenia, wierzyciel może złożyć do sędziego-komisarza sprzeciw co do uznania wierzytelności jedynie w części lub co do odmowy uznania wierzytelności.
Sprzeciw może być oparty wyłącznie na twierdzeniach i zarzutach wskazanych w zgłoszeniu wierzytelności. Inne twierdzenia i zarzuty mogą być zgłoszone tylko wtedy, gdy wierzyciel wykaże, że ich wcześniejsze zgłoszenie było niemożliwe albo że potrzeba ich wskazania wynikła później.
Na postanowienie w przedmiocie sprzeciwu zażalenie przysługuje upadłemu, syndykowi oraz każdemu z wierzycieli. Po uprawomocnieniu się postanowienia sędziego-komisarza w sprawie sprzeciwu, a w razie jego zaskarżenia, po uprawomocnieniu się postanowienia sądu, sędzia-komisarz dokonuje zmian na liście wierzytelności oraz zatwierdza listę wierzytelności.
Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Warto jednak pamiętać o kilku wyjątkach – pewne składniki mienia upadłego nie wchodzą w skład masy upadłości (zob. w szczególności art. 63 PrUpad). W celu ustalenia, jakie składniki majątkowe wchodzą w skład masy upadłości syndyk sporządza spis inwentarza i spis należności. Dają one pojęcie o składzie masy upadłości, a więc i o tym, co będziemy następnie „spieniężać” celem zaspokojenia wierzycieli.
Po ogłoszeniu upadłości syndyk przystępuje również do sporządzenia planu likwidacyjnego, który określa proponowane sposoby sprzedaży składników majątku upadłego, w szczególności sprzedaży przedsiębiorstwa, termin sprzedaży, preliminarz wydatków oraz ekonomiczne uzasadnienie dalszego prowadzenia działalności gospodarczej upadłego.
Likwidacji masy upadłości dokonuje się, mówiąc w uproszczeniu, przez sprzedaż majątku upadłego albo przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych. Syndyk likwidując masę upadłości powinien kierować się dobrem wierzycieli, w tym w szczególności ich poziomem zaspokojenia. Co do zasady przedsiębiorstwo upadłego powinno być sprzedane jako całość, chyba że nie jest to możliwe. Wówczas syndyk może sprzedać zorganizowaną część przedsiębiorstwa, a jeżeli również to nie jest możliwe, syndyk dokonuje odrębnej sprzedaży poszczególnych składników majątku upadłego.
Znamy już sposoby „spieniężenia” masy upadłości. Teraz uzyskane środki trzeba podzielić między wierzycieli. Podziału funduszów dokonuje się jednorazowo albo kilkakrotnie w miarę likwidacji masy upadłości po zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza listy wierzytelności w całości lub części. Zatem podział funduszów może przebiegać w różny sposób w zależności od okoliczności danej sprawy – jeżeli np. sprzedajemy przedsiębiorstwo upadłego w całości i wskutek tego nie zostają już inne składniki masy, które należałoby poddać likwidacji, nic nie stoi na przeszkodzie aby sporządzić wyłącznie jeden plan podziału. Inaczej będzie w przypadku gdy w skład masy upadłości wchodzi np. nieruchomość zabezpieczona hipoteką – tutaj wpierw musimy bowiem dokonać podziału sumy uzyskanej ze zbycia przedmiotu obciążonego, a dopiero następnie dokonać ostatecznego podziału funduszów masy upadłości.
W ramach planu podziału syndyk rozdziela sumy pieniężne pomiędzy wierzycieli zgodnie z zasadami przewidzianymi w prawie upadłościowym, tzn.: (i) wierzyciele są podzieleni na cztery kategorie, (ii) dopóki wierzyciele z wyższej kategorii nie zostaną zaspokojeni w całości, nie może dojść do zaspokojenia wierzycieli znajdujących się w dalszej kategorii, (iii) w ramach danej kategorii wierzyciele zaspokajani są proporcjonalnie do wysokości przysługującej wierzytelności.
W modelowym przykładzie, po wykonaniu ostatecznego planu podziału sąd stwierdza zakończenie postępowania upadłościowego. Dlaczego w modelowym? Możliwe jest również umorzenie postępowania np. gdy wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności żądają umorzenia postępowania, a upadły wyraził na to zgodę (zob. art. 361 ust. 1 PrUpad).
Oczywiście wzorcowy przebieg postępowania upadłościowego będzie ulegał zmianie np. w przypadku tzw. upadłości konsumenckiej – tutaj przecież istotnym celem postępowania będzie oddłużenie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Warto jednak znać podstawowy schemat postępowania upadłościowego, aby w oparciu o niego poznawać szczegółowe zagadnienia prawa insolwencyjnego.
