W praktyce obrotu gospodarczego przedsiębiorcy często szukają odpowiedzi na pytanie jak rozwiązać spółkę jawną bez likwidacji. Dotyczy to sytuacji, w której działalność spółki zmierza ku końcowi i w niedługim czasie dojdzie do rozwiązania spółki jawnej (np. spełniły się przyczyny przewidziane w umowie spółki, została podjęta uchwała o rozwiązaniu spółki, ustał czas trwania spółki). Wówczas najczęściej wspólnicy nie są zainteresowani rozpoczynaniem długotrwałej i kosztownej procedury likwidacyjnej spółki, która zmierza do upłynnienia całego majątku i rozliczenia między wspólnikami. Wspólnikom zależy na sprawnym zakończeniu działalności spółki i wykreśleniu podmiotu z KRS.
Rozwiązanie spółki jawnej bez likwidacji jest możliwe na podstawie porozumienia ustalonego pomiędzy wspólnikami, które wymaga jednomyślności. Porozumienie to określa sposób zakończenia działalności spółki i podział majątku spółki, który może polegać np. na:
Porozumienie w sprawie rozwiązania spółki jawnej bez likwidacji powinno określać zwłaszcza: sposób zakończenia spraw związanych z działalnością spółki, w jaki sposób majątek spółki zostanie rozdysponowany, a zobowiązania zaspokojone, na jakich zasadach dojdzie do rozliczenia wspólników. Prawidłowe i kompleksowe ustalenie tych zagadnień przekłada się wprost na odpowiedzialność wspólników w sytuacji, gdy nie wszystkie zobowiązania spółki zostaną uregulowane. Wspólnicy powinni zatem zadbać o szczególnie precyzyjne i prawidłowe przygotowanie dokumentów, związanych z innym niż innym likwidacja sposobem zakończenia działalności spółki.
Dzięki rozwiązaniu spółki jawnej bez likwidacji można szybko zakończyć działalność spółki. Ustalony sposób rozliczeń wspólników pozwoli uniknąć konieczności przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, które jest sformalizowaną, długotrwałą procedurą sądową. Najważniejsza dla wspólników jest jednak możliwość zachowania pełnej kontroli i uniknięcie niepotrzebnych kosztów. Dopiero po zakończeniu tych czynności będzie możliwe wykreślenie spółki z KRS.
Na zakończenie należy jeszcze dodać, że dopuszczalność zakończenia działalności spółki poza trybem formalnej likwidacji, doznaje pewnych wyjątków. Jest nim przede wszystkim przypadek ogłoszenia upadłości spółki, gdyż w tym przypadku likwidacja majątku spółki musi być przeprowadzana w postępowaniu upadłościowym. Ponadto, w przypadku rozwiązania spółki na skutek wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika lub ogłoszenia upadłości wspólnika, porozumienie w sprawie zakończenia działalności spółki zawarte po powstaniu przyczyn jej rozwiązania wymaga zgody odpowiednio wierzyciela lub syndyka. Są to jednak wyjątki od reguły, uzasadnione szczególnymi okolicznościami danego przypadku.