Home
Normalną drogą dochodzenia roszczenia przez wierzyciela jest wszczęcie postępowania cywilnego, a następnie, w razie braku reakcji ze strony dłużnika, egzekucja. Wytoczenie powództwa wiąże się jednak z wysokimi kosztami, których wierzyciel chce przecież za wszelką cenę uniknąć. Obecnie, maksymalna kwota opłaty od pozwu wynosi aż 200 tysięcy złotych (art. 13 ust. 2 u.k.s.c.)! Wysokie koszty i brak pewności wyegzekwowania środków nawet przy pozytywnym rozstrzygnięciu sądowym, pobudzają kreatywność wierzycieli do poszukiwania innych rozwiązań odzyskania środków pieniężnych od dłużnika. W praktyce zdarzało się, że wierzyciel upatrywał środka w odzyskaniu należności nawet we wniosku upadłościowym swojego kontrahenta.
Dochodziło zatem – i to wcale nierzadko - do sytuacji, w której wierzyciel składał wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika w celu wywarcia na nim nacisku, aby ten spłacił swoje zadłużenie albo co gorsza – również w celu zaburzenia sytuacji danego kontrahenta na rynku (na przykład z zamiarem osłabienia konkurencji). Takie motywy działania wierzyciela są społecznie nieakceptowalne, a przy tym niezgodne z prawem i obwarowane różnymi konsekwencjami. Niekiedy nieprzemyślane złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przynieść więcej szkód niż pożytku.
Prawo upadłościowe zawiera rozwiązania mające na celu przeciwdziałanie składaniu przez wierzycieli wniosków pochopnych, mających na celu szykanę lub wyeliminowanie konkurencji rynkowej.
Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego, wierzyciel, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości w złej wierze nie dość, że zostanie obciążony kosztami postępowania, to w dodatku może zostać zobowiązany do złożenia publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. W uproszczeniu zatem wierzyciel będzie musiał publicznie przyznać, że chciał jedynie zaszkodzić dłużnikowi. Dodatkowo, w przypadku oddalenia wniosku wierzyciela o ogłoszenie upadłości złożonego w złej wierze, dłużnik, a także osoba trzecia może dochodzić od tego wierzyciela roszczenia o naprawienie szkody na podstawie przepisów ogólnych kodeksu cywilnego. Szkody takie mogą być naprawdę rozległe. Weźmy chociażby pod uwagę, że rozpowszechnianie informacji na rynku o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości danego podmiotu może doprowadzić do utraty zaufania przez jego kontrahentów. Może zdecydują się wypowiedzieć umowy? Przestaną dostarczać towary? Będą chcieli renegocjować umowy i nałożyć obowiązek 100% przedpłaty?
Wierzyciel, składając wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika jest zobowiązany uprawdopodobnić swoją wierzytelność. To znaczy, że wierzyciel nie musi przedkładać do wniosku o ogłoszenie upadłości wyroku zasądzającego na jego rzecz należność wraz z klauzulą wymagalności. Przesłanka uprawdopodobnienia jest złagodzoną postacią udowodnienia. Wystarczające jest przedłożenie jakichkolwiek dokumentów, z których wynika, iż wierzyciel posiada wobec dłużnika wierzytelność.
Wniosek złożony w złej wierze zachodzi wówczas, gdy wierzyciel wie, że nie ma podstaw do ogłoszenia upadłości dłużnika. Wierzyciel na przykład jest świadomy tego, że dłużnik jest wypłacalny, a mimo to składa wniosek o ogłoszenie upadłości.
Jeśli sąd dojdzie do przekonania, że wobec danego dłużnika nie ma przesłanek upadłościowych, a wobec tego wniosek o ogłoszenie upadłości jest niezasadny i go oddali, następnie powinien zweryfikować, czy wierzyciel wiedział o braku podstaw do żądania upadłości dłużnika oraz czy dał dłużnikowi możliwość uregulowania zobowiązań.
Dodatkowo należy wskazać, iż jeśli wierzytelność danego wierzyciela składającego wniosek ma w całości charakter sporny, a spór istniał już przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości to taki wniosek będzie podlegał oddaleniu.
Natomiast zaznaczenia wymaga, iż same twierdzenia dłużnika, że spór istniał przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości są niewystarczające. Przykładowo, wniosek nie będzie podlegał oddaleniu wówczas, gdy wierzyciel przed złożeniem wniosku upadłościowego kieruje wezwania do zapłaty, które to wezwania są ignorowane przez dłużnika, a dopiero po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela dłużnik podważa niniejszą wierzytelność, wskazując w odpowiedzi na wniosek, że roszczenie ma w całości charakter sporny.
Wniosek o ogłoszenie upadłości nie może stanowić zastępstwa drogi postępowania cywilnego w celu wyegzekwowania danej wierzytelności oraz przede wszystkim w celu ustalenia czy dana wierzytelność w ogóle przysługuje. Jednakże, jeśli istnieją jakiekolwiek obawy, iż stan majątkowy dłużnika jest taki, iż po zakończeniu procesu sądowego nie uda nam się wyegzekwować danej kwoty, bo już nic nie będzie w majątku dłużnika, to czekanie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego jest niecelowe. Jeśli wobec dłużnika istnieją przesłanki do ogłoszenia upadłości to złożony wniosek przez wierzyciela mimo istnienia sporności roszczenia nie powinien zostać uznany za złożony w złej wierze. Przyjmuje się również, że nie stanowi wniosku złożonego w złej wierze sytuacja, gdy dłużnik kwestionuje jedynie wysokość roszczenia.
W praktyce kwestia sporności wierzytelności jako podstawy przypisania złej wiary jest różnie traktowana przez Sądy. Niektóre z nich traktują złożenie wniosku w sytuacji sporności jako działanie w złej wierze, ze wszelkimi tego opisanymi wyżej konsekwencjami. Inne z kolei sądy uważają, że sporność nakazuje wniosek upadłościowy oddalić, ale że nie jest to równoznaczne ze złą wiarą wnioskodawcy. Dużo zatem zależy od tego do jakiego sądu wniosek jest kierowany. Należy więc przyjąć generalną zasadę, że jeśli spór jest oczywisty, a wniosek upadłościowy ma spełniać wyłącznie funkcję „przymuszającą” to ryzyko przypisania złej wiary jest całkiem wysokie.
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, w niektórych przypadkach może okazać się z punktu widzenia wierzyciela najlepszym rozwiązaniem pomagającym zaoszczędzić czas i pieniądze (zob. też Zalety upadłości dla wierzyciela). Jednakże składając taki wniosek, trzeba zbadać przesłanki upadłościowe (zob. też Wniosek o ogłoszenie upadłości) oraz mieć na uwadze, że wniosek nie może być składany w celu szykany, przymuszenia do płatności zobowiązania, bo może to spowodować nie tylko negatywne konsekwencje dla dłużnika ale i dla wierzyciela składającego wniosek.
