Home
Nie da się funkcjonować w dzisiejszym świecie bez nawiązywania stosunków cywilnoprawnych. Nawet idąc do kiosku w celu nabycia ulubionego czasopisma będziemy przecież musieli zawrzeć umowę sprzedaży. Skoro dokonując czynności życia codziennego chcąc nie chcąc zawieramy umowy cywilnoprawne, tym samym niemożliwym jest, żeby współczesny przedsiębiorca działał na rynku bez korzystania z powyższych umów. Jak jednak na zawarte umowy wpływa ogłoszenie upadłości jednej ze stron? W niniejszym artykule przeanalizujemy wybrane przykłady.
Ogłoszenie upadłości pociąga za sobą utratę prawa zarządu majątkiem przez dłużnika. Logiczną tego konsekwencją jest to, że również osoby trzecie, które były umocowane do działania w imieniu dłużnika, tracą rzeczone umocowanie z chwilą ogłoszenia jego upadłości. Na gruncie umowy zlecenia zasadę powyższą uszczegóławia art. 102 PrUp. Uzależnia on skutki upadłości na umowę zlecenia od tego, czy upadły był dającym zlecenie czy przyjmującym zlecenie.
W pierwszym przypadku (upadły jest dającym zlecenie) skutkiem bankructwa będzie wygaśnięcie umowy zlecenia z dniem ogłoszenia upadłości. Wierzytelność z tytułu poniesionej wskutek tego straty może być natomiast dochodzona w postępowaniu upadłościowym.
W drugim przypadku (upadły jest przyjmującym zlecenie) umowa nie wygasa automatycznie, ale ustawodawca przyznał każdej ze stron możliwość odstąpienia od umowy. Stronom nie służy jednak wówczas odszkodowanie.
Analizując skutki ogłoszenia upadłości dla zawartych umów pożyczek musimy przede wszystkim zwrócić uwagę na to czy przedmiot pożyczki został już wydany drugiej stronie umowy.
Jeżeli upadłość została ogłoszona przed wydaniem przedmiotu pożyczki – umowa wygasa (art. 105 PrUp). Nie ma w tym przypadku znaczenia to, czy upadłość dotyczy pożyczkodawcy czy pożyczkobiorcy.
Sprawa komplikuje się gdy przedmiot pożyczki został już wydany drugiej stronie. Tutaj ustawa ponownie skutki uzależnia od tego, czy upadły był pożyczkodawcą czy pożyczkobiorcą. Rozważmy zatem oba przypadki.
Upadły jest pożyczkodawcą – syndyk będzie mógł żądać zapłaty, czyli spełnienia świadczenia drugiej strony.
Upadły jest pożyczkobiorcą - roszczenie o zwrot staje się wymagalne wraz z chwilą ogłoszenia upadłości. Druga strona winna dochodzić swojego roszczenia zgłaszając syndykowi swoją wierzytelność.
Pozostawiając zagadnienie upadłości banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, przyjrzyjmy się na skutki, jakie ustawa wiąże z upadłością kredytobiorcy. Analogicznie do umowy pożyczki, umowa kredytu wygasa, jeżeli przed ogłoszeniem upadłości kredytodawca nie przekazał środków do dyspozycji upadłego (art. 111 PrUp). Kredytobiorca może natomiast nawet w tym przypadku dochodzić naprawienia szkody na drodze zgłoszenia wierzytelności. Jeżeli kredyt był wypłacany w transzach i część środków upadły otrzymał przed ogłoszeniem upadłości, syndyk ani upadły nie mogą żądać wydania części dotąd nieprzekazanej. W razie wypłaty całości środków przed ogłoszeniem upadłości kredytobiorcy, zobowiązanie staje się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości.
W praktyce obrotu gospodarczego spotykamy tzw. czynności bankowe. Wśród nich znajdują się również zawierane z bankiem umowy przechowania i umowy o udostępnienie skrytek sejfowych. Prawo upadłościowe statuuje zasadę (ponownie oderwijmy się od przypadku gdy to bankrutem będzie bank), zgodnie z którą w dniu ogłoszenia upadłości powyższe umowy wygasają, a wydanie znajdujących się w skrytkach przedmiotów (lub papierów wartościowych) następuje w terminie uzgodnionym z syndykiem, ale nie później niż w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości (art. 113 ust. 1 PrUp).
Istota umowy użyczenia zawiera się w tym, że jedna strona (użyczający) zobowiązuje się zezwolić drugiej (biorący w użyczenie) na bezpłatne używanie oddanej rzeczy. Nie trudno domyślić się, że Prawo upadłościowe nie będzie wspierało trwania takiej umowy, gdy to upadły użycza nieodpłatnie innej osobie określoną rzecz. Zgodnie z zasadą optymalizacji – w postępowaniu upadłościowym chodzi przecież o to, aby roszczenia wierzycieli zostały zaspokojone w jak najwyższym stopniu. Darmowe użyczanie rzeczy przez upadłego nie idzie z powyższym w parze. W tym przypadku jednak, Prawo upadłościowe chroni również interes tego, kto upadłemu rzecz nieodpłatnie użyczał. Zgodnie bowiem z art. 104 ust. 1 PrUp, w razie ogłoszenia upadłości jednej ze stron umowy użyczenia, na żądanie zarówno jednej jak i drugiej strony umowa zostaje rozwiązana. Jeżeli natomiast przedmiot umowy nie został jeszcze wydany, umowa użyczenia wygasa.
Prawo upadłościowe ustanawia też szczegółowe regulacje dotyczące wpływu ogłoszenia upadłości na umowę leasingu. Jeśli upadłość ogłosił korzystający, potocznie zwany leasingobiorcą, syndyk może odstąpić z dniem ogłoszenia upadłości od umowy. Niezbędna jest tutaj jednak zgoda sędziego-komisarza. Zgoda wyrażana jest w formie postanowienia, na które nie służy zażalenie.
Z kolei upadłość finansującego, potocznie określanego mianem leasingodawcy nie wpływa na trwałość umowy – winna ona być wykonywana zgodnie z jej postanowieniami. Ustawodawca odebrał bowiem w tym przypadku syndykowi możliwość odstąpienia od umowy. Oczywiście nadal dopuszczalne jest wypowiedzenie umowy leasingu na zasadach ogólnych zgodnie z postanowieniami Kodeksu cywilnego, np. w razie zwłoki korzystającego z zapłatą (art. 70913 § 2 KC).
Reasumując, Prawo upadłościowe zawiera szczególne regulacje określające skutki ogłoszenia upadłości na zobowiązania upadłego. Warto poddać szczegółowej analizie to, jak bankructwo wpłynie na poszczególne stosunki zobowiązaniowe. Jak widać na przykładach podanych w niniejszym wpisie, to która strona popadła w niewypłacalność, jak i to czy umowa została chociaż w części wykonana, może determinować dalsze losy konkretnej umowy. Z powyższego płynie ważny wniosek – jeżeli wobec Twojego kontrahenta ogłoszono upadłość, uważnie przestudiuj przepisy Prawa upadłościowego, żeby wiedzieć, jaki los czeka umowę, która wiąże Cię z upadłym.
PS
Do omówienia pozostało jeszcze kilka umów! Na pewno wspomnimy o nich w następnych wpisach. Zapraszamy do śledzenia naszego bloga!
