Home
Problemy finansowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bądź prostej spółki akcyjnej wiązać się mogą potencjalnie z dotkliwą sankcją przewidzianą dla członków zarządu takiej spółki w postaci osobistej odpowiedzialności za jej zobowiązania (odpowiednio – art. 299 KSH i art. 300132 KSH). Grozić ona może w sytuacji zawinionego uchybienia terminowi do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości niewypłacalnej spółki. W tym kontekście i z perspektywy wspomnianego członka zarządu konieczne staje się zaznajomienie z odpowiedziami na następujące pytania:
Jaki wpływ na przesądzenie o dochowaniu tego terminu ma okoliczność, że majątek spółki nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego?
Poprzez właściwy termin zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości rozumie się termin 30 dni od powstania stanu niewypłacalności (o tym czym jest stan niewypłacalności pisaliśmy TUTAJ). W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz prostej spółce akcyjnej obowiązek złożenia wniosku ma każdy, kto ma prawo do prowadzenia jej spraw i reprezentowania jej, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. Oznacza to, że będąc członkiem zarządu niewypłacalnej spółki nie trzeba konsultować zgłoszenia wniosku z pozostałymi członkami zarządu. Wniosek można złożyć jednoosobowo, niezależnie od zasad reprezentacji dłużnika. Warto przy tym przypomnieć, że w przeciwieństwie do wyżej wskazanych przepisów kodeksu spółek handlowych, Prawo upadłościowe odpowiedzialności za niezłożenie wniosku w terminie nie ogranicza tylko do członków zarządu prostej spółki akcyjnej i spółki z o.o. Szczegółowej o szerokim katalogu sankcji związanych z uchybieniem terminowi na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości pisaliśmy TUTAJ.
Z perspektywy członków zarządu zadłużonej sp. z o.o. lub PSA podstawową korzyścią wynikającą ze złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w wyżej wspomnianym terminie jest możliwość uniknięcia odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki.
Samo zagadnienie „czasu właściwego” zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości było wielokrotnie przedmiotem rozważań sądów powszechnych, sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego. W przeszłości opowiadano się raczej za funkcjonalnym rozumieniem pojęcia „czasu właściwego”, który był rozumiany w ten sposób, że jeżeli spółka nie była w stanie pokryć kosztów upadłości, to wniosek był traktowany jako spóźniony. Powyższy pogląd ewoluował w kierunku zachowania spójności systemu prawa i obecnie „czas właściwy” rozumiany jest zasadniczo zgodnie z art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego – dlatego tak istotne jest to czy wniosek zgłoszono w ciągu 30 dni od dnia powstania stanu niewypłacalności. Dobrym przykładem zmiany linii orzeczniczej jest np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2023 r. sygn. II CSKP 754/22 stanowiący, że określenie "właściwy czas" do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu art. 299 § 2 k.s.h. powinno być interpretowane z uwzględnieniem przepisów zawartych w prawie upadłościowym czy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 marca 2020 r. sygn. II FSK 2144/19 przesądzający, że wartości, jakimi są dobro spółki, możliwość poprawy jej wyników gospodarczych czy nawet przetrwanie spółki na rynku nie mogą zostać uznane za ważniejszą od ustawowego wymogu zgłoszenia wniosku o upadłość we właściwym czasie, wynikającym z art. 21 ust. 1 u.p.u.
Powyższe ujęcie czasu właściwego powoduje, że nie ma przesądzającego znaczenia, że wniosek o ogłoszenie upadłości został oddalony z uwagi na wystąpienie okoliczności wskazanych w art. 13 prawa upadłościowego (np. oddalenie z uwagi na brak wystarczającego majątku dłużnika do pokrycia kosztów postępowania upadłościowego). Uwzględnienie wniosku o ogłoszenie upadłości przez sąd nie jest konieczne dla uwolnienia się od odpowiedzialności osobistej przez członków zarządu. Dla przykładu, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 29 marca 2023 r. w sprawie o sygn. akt: III FSK 3978/2), przyjęcie, że wniosek był spóźniony ponieważ został oddalony z uwagi na brak majątku pozwalającego na pokrycie podstawowych kosztów postępowania upadłościowego stanowi nieuzasadnione uproszczenie. Powyższe wynika z założenia, że kondycja finansowa spółki w chwili orzekania w przedmiocie ogłoszenia upadłości nie będzie zazwyczaj tożsama z kondycją, jaką spółka posiadała na dzień złożenia wniosku.
Jednocześnie, warto pamiętać, że na zasadach opisanych powyżej członkowie zarządu sp. z o.o. i PSA mogą uwolnić się również od uregulowanej w zbliżony sposób odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu zaległości podatkowych i składek ubezpieczeniowych, tj. m.in. w przypadku terminowego zgłoszenia wierzytelności.
Podsumowując – czynnikiem pozwalającym członkowi zarządu sp. z o.o. na uwolnienie się od odpowiedzialności z art. 299 § 1 KSH nie jest uwzględnienie przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości, lecz jedynie – co wynika jednoznacznie z treści § 2 art. 299 KSH – okoliczność, że członek zarządu sp. z o.o. wykazał, że do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki doszło w terminie 30 dni od wystąpienia stanu jej niewypłacalności w rozumieniu prawa upadłościowego. Analogiczna sytuacja dotyczy członka zarządu PSA, który może uwolnić się z odpowiedzialności z art. 300132 § 1 poprzez terminowe zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Na koniec wypada także przypomnieć, że uwolnienie się od osobistej odpowiedzialności za zobowiązania upadłej spółki z o.o. lub prostej spółki akcyjnej będzie możliwe także, gdy członek zarządu takiej spółki udowodni, że we właściwym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, jak również wówczas, kiedy wykaże, że uchybienie terminowi nie nastąpiło z jego winy albo że wierzyciel nie poniósł szkody przez powyższe zaniechania.
